Μεταμοσχεύσεις: η θεολογική συζήτηση στην Ελλάδα τα τριάντα τελευταία χρόνια

Από τη μελέτη του Βασιλείου Γ. Φανάρα: «Μεταμοσχεύσεις: η θεολογική συζήτηση στην Ελλάδα τα τριάντα τελευταία χρόνια», Επιθεώρηση του Μεταπτυχιακού Προγράμμματος του ΕΑΠ "Σπουδές στην Ορθόδοξη θεολογία", τ. Δ΄, 2013, σελ. 425-437.

ΠΕΡΙΛΗΨΗ

Η θεολογική συζήτηση για τις μεταμοσχεύσεις τα τελευταία τριάντα έτη, η οποία εκφράστηκε τόσο μέσω Εγκυκλίων της Ιεράς Συνόδου της Εκκλησίας της Ελλάδος, όσο και διατριβών και άλλων μονογραφιών για το θέμα, επικεντρώθηκε σε δύο κυρίως θέματα: αυτά είναι ο «εγκεφαλικός θάνατος» και η «εικαζόμενη συναίνεση». Για το πρώτο θέμα, εμφανίζονται δύο τάσεις και απόψεις, μία εκείνη που συμφωνεί με την ιατρική θέση για την ταύτιση του εγκεφαλικού θανάτου με το τέλος της ανθρώπινης ζωής, και μία άλλη εκείνη που αντιτίθεται στη θέση αυτή. Η εν λόγω αντιπαράθεση έχει εκτενή χρονική διάρκεια και σαφώς προκαλεί προβλήματα στην προβολή ενιαίας θέσης από το σύνολο της Εκκλησίας. Επιπλέον, ο νέος νόμος 3984/2011 για την εικαζόμενη συναίνεση προκάλεσε προβλήματα, καθώς δεν έγινε δεκτός συνολικά από την Εκκλησία. Η τροπολογία, που καθιστά πλέον τους συγγενείς κοινωνούς της απόφασης για τη δωρεά των οργάνων σε περίπτωση του «εγκεφαλικού θανάτου», θεωρήθηκε ότι δίνει νέα προοπτική· τοιουτοτρόπως, και η Εκκλησία της Ελλάδος, με νέα ενημερωτική εγκύκλιο, παροτρύνει για τη δωρεά οργάνων στην πραγματικότητα από «εγκεφαλικώς νεκρούς» ασθενείς.

ΣΥΜΠΕΡΑΣΜΑΤΑ

1. Η δωρεά ζωτικών οργάνων από υγιείς ζωντανούς δότες, με την οποία δεν προκαλείται ενεργητικός τερματισμός της ζωής του δωρητού, αποτελεί πράξη ύψιστης προσφοράς και θυσίας προς τον συνάνθρωπο.
2. Η λήψη ζωτικών οργάνων (καρδιάς, ήπατος, πνευμόνων και νεφρών) από «εγκεφαλικά νεκρούς» ασθενείς, εγείρει προφανείς ηθικές ενστάσεις και διλήμματα.
3. Η ταύτιση του εγκεφαλικού θανάτου με το οριστικό τέλος της ανθρώπινης ζωής συνεχίζει να απασχολεί και να διαιρεί τη σύγχρονη θεολογική σκέψη.
4. Ο «εγκεφαλικός θάνατος» δεν φαίνεται να γίνεται αποδεκτός συνολικά μέσα στην Ελλαδική Ορθόδοξη Εκκλησία ως οριστικός θάνατος του ανθρώπου.
5. Η ποιμαίνουσα Εκκλησία της Ελλάδος, με όχι σαφείς εγκυκλίους ή ενημερωτικά σημειώματα, προτρέπει τους πιστούς για το θεσμό των μεταμοσχεύσεων, αλλά αυτές δεν φαίνεται να επηρεάζουν τον πιστό λαό θετικά υπέρ των μεταμοσχεύσεων από «εγκεφαλικά νεκρούς» ασθενείς.
6. Η «εικαζόμενη συναίνεση» για τη λήψη ζωτικών οργάνων από τους αποκαλούμενους «πτωματικούς» δότες και η νομοθεσία περί αυτής ουδέποτε έγινε αποδεκτή από το σύνολο της Ορθόδοξης Ελλαδικής Εκκλησίας.
7. Εκτιμούμε ότι η θεολογική συζήτηση και διαμάχη για τον ορισμό του θανάτου και συγκεκριμένα για τον εγκεφαλικό θάνατο θα συνεχισθεί για πολλά ακόμη έτη.