Συνοπτική ιστορία του Χριστιανισμού (από μια διάλεξη της Μαρίας Ευθυμίου)
[00:00] Εισαγωγή [00:21] Οι απαρχές του Χριστιανισμού
Όλες οι θρησκείες δίνουν σκυτάλη: η μία έχει πάρει από την άλλη στοιχεία. Ο Χριστιανισμός δεν κρύβει από πού έχει πάρει. Διότι ο ιδρυτής του, ο Ιησούς, γεννήθηκε μέσα σε Εβραίους, οι γονείς του ήταν Εβραίοι, μόλις γεννήθηκε του κάνανε περιτομή, και αυτός ο Ιησούς κάποια στιγμή άρχισε να διδάσκει. Και είπε τρία πράγματα: 1) ότι είναι ο Μεσσίας· 2) ότι είναι ο γιος του Θεού· 3) ότι δεν ήρθε να αλλάξει σε τίποτα την Παλαιά Διαθήκη (ο Ιησούς ο ίδιος δεν έγραψε τίποτε).
Είναι Μεσσίας: Αν ήμασταν Εβραίοι της εποχής, θα είχαμε πρόβλημα μ' αυτό; Κατ' αρχήν, όχι! Μέσα στην εβραϊκή λογική, ο Μεσσίας αποδεικνύεται με τη δράση του. Άμα είσαι Μεσσίας, τότε σημαίνει ότι, μέσα σε ένα εύλογο διάστημα, ο Θεός θα σε βοηθήσει με τον λόγο να μεταφέρεις το μήνυμά σου, να πείσεις όλο τον κόσμο να σταματήσουν οι πόλεμοι, να 'ρθει η απόλυτη ειρήνη και να κοιμάται αγκαλιά τοπρόβατο με το λιοντάρι και ο άνθρωπος με το φίδι - όπως λένε οι προφητείες του Ησαΐα.
Αλλά το επόμενο, γιος του Θεού, νομίζετε ότι μπορεί να το δεχθεί το μυαλό του Εβραίου; Με τίποτα! Ο Θεός στην εβραϊκή σύλληψη είναι ένας, δεν μπορούμε εμείς οι άνθρωποι να συλλάβουμε τι είναι, και υπάρχει κάποιος που λέει ότι είναι Θεός, εδώ κάτω, ανάμεσά μας; Δεν ντρέπεται λίγο; Αυτό είναι η μεγαλύτερη βλασφημία!
Άρα για τους Εβραίους, ο Ιησούς ούτε Μεσσίας ήτανε, ούτε φυσικά γιος του Θεού.
Ο Ιησούς, τέλος πάντων, είχε τον θάνατο που είχε. Είναι μια εποχή που οι Εβραίοι εκτελούνται συστηματικά από τους Ρωμαίους. Δηλαδή, το να σταυρωθεί κάποιος ήταν κανονικότητα. Και για τους Εβραίους ο Ιησούς δεν ανεστήθη. Δεν έχει, όμως, πια σημασία αυτή τη στιγμή. Η διδασκαλία του Ιησού άρχισε να έχει κάποιους οπαδούς. Δεν είχε γρήγορη διάδοση, αλλά οι μαθητές του ήταν προκομμένοι, διασπάρθηκαν σε σημεία της Ρωμαϊκής Αυτοκρατορίας και άρχισαν να δημιουργούνται θύλακες της νέας θρησκείας.
Έχει ενδιαφέρον: ο χώρος μέσα στον οποίο αναπτύχθηκε η νέα θρησκεία είναι η Ρωμαϊκή Αυτοκρατορία. Το λέω αυτό και με κοιτάτε, διότι εμείς το πρώτο που μαθαίνουμε είναι ότι οι κακοί Ρωμαίοι έκαιγαν τους Χριστιανούς, τους πέταγαν στα λιοντάρια, το οποίο δεν είναι και ψέμα. Δηλαδή, όντως στα 300 περίπου χρόνια μέχρι ο Χριστιανισμός να γίνει η επίσημη θρησκεία του Ρωμαϊκού κράτους, περίπου 25 χρόνια - αν τα μαζέψουμε όλα - ήταν χρόνια διωγμών. Τα υπόλοιπα δεν ήταν χρόνια διωγμών. Και μάλιστα ο Χριστιανισμός επηρέασε υψηλές κοινωνικές τάξεις. Αυτές οι υψηλές κοινωνικές τάξεις είναι που έφεραν και την αποδοχή του Χριστιανισμού ως επίσημης θρησκείας του Ρωμαϊκού κράτους.
Σας θυμίζω, το 313 ο Μέγας Κωνσταντίνος - ο οποίος δεν είναι Χριστιανός - υπογράφει το διάταγμα των Μεδιολάνων, με το οποίο δεν γίνεται η επίσημη θρησκεία ο Χριστιανισμός, αλλά γίνεται δεκτός ως μία θρησκεία του Ρωμαϊκού κράτους.
[04:06] Ο Χριστιανισμός στην Ανατολή
Η Ρωμαϊκή Αυτοκρατορία σε αυτή τη φάση είναι σε παρακμή. Και προκειμένου να αντιμετωπιστεί το πρόβλημα, διασπάται σε δύο: στη Δυτική και στην Ανατολική Ρωμαϊκή Αυτοκρατορία. Και το ανατολικό κομμάτι πέφτει στη μερίδα του Μεγάλου Κωνσταντίνου, ο οποίος επιλέγει μια ελληνική αποικία (των Μεγαρέων), το Βυζάντιον, και πολύ σεμνά της έδωσε το όνομά του: Κωνσταντινούπολις. Ο Μέγας Κωνσταντίνος σε αυτή τη φάση θεωρεί ότι ο Χριστιανισμός μπορεί να του είναι βοηθητικός στο πολιτικό του έργο. Αρχίζει να ρωτάει: «Τι πιστεύετε ακριβώς εσείς οι Χριστιανοί»; Ρωτάει τον ένα, του λέει άλφα. Ρωτάει τον άλλο, του λέει βήτα. Ρωτάει τον άλλο, του λέει γάμα. Γιατί; Τριακόσια χρόνια τώρα, ο Χριστιανισμός έτρεχε μέσα σε διάφορες ομάδες και είχαν δημιουργηθεί συλλήψεις για το τι είναι ακριβώς. Ο Χριστιανισμός έχει και κάτι περίεργες έννοιες που είναι: Ένας Θεός, οι εξής τρεις. Μπέρδεμα! Ένας Ιησούς, ο οποίος είναι και άνθρωπος είναι και θεός. Άλλοι πίστευαν το ένα γι' αυτό, άλλοι πίστευαν το άλλο γι' αυτό. Όταν κατάλαβε ο Μέγας Κωνσταντίνος ότι υπάρχει τέτοια πολυγλωσσία, είπε «δεν μπορεί». Και παίρνει πρωτοβουλία ο ίδιος - πολιτική πρωτοβουλία - και λέει: «Ακούστε να δείτε: Υπάρχει εδώ πέρα στη Βιθυνία μια πόλη που λέγεται Νίκαια. Δεν μαζεύεστε, σας παρακαλώ, οι σημαντικοί εκπρόσωποι του Χριστιανισμού να καθίσετε όλοι μαζί και ν' αρχίσετε να συζητάτε τι ακριβώς πιστεύει αυτή η νέα πίστη; Και να κάνετε ένα Σύμβολο, σας παρακαλώ, για να ξέρουμε τι ακριβώς λέει». Το «Πιστεύω». Το 325. Αλλά δεν έφτασε μία σύνοδος. Χρειάστηκαν τέσσερις σύνοδοι, μέχρι την Δ΄ Σύνοδο της Χαλκηδόνος το 451, δηλαδή 130 χρόνια, για να τελειώσει η συγγραφή του Συμβόλου της Πίστεως, στο οποίο έχει υπολογιστεί [και] το κόμμα!
[06:21] Ο Χριστιανισμός και οι αιρέσεις
Φτάνουμε στο 451 και διαδίδεται το «Πιστεύω». Σου 'ρχεται στο χωριό σου, που ζεις εσύ σε μια άκρη της Συρίας και είσαι μια χριστιανική ομάδα, έχεις πορευτεί μια χαρά μέχρι τώρα νομίζοντας ότι ξέρεις τι πιστεύεις, σου έρχεται το επίσημο κείμενο που έχει συμφωνηθεί στη Χαλκηδόνα. Το παίρνεις και αρχίζεις να συζητάς με τον εαυτό σου και με τα όσα πίστευες μέχρι τώρα. Και αν δεν ήσουν, σύμφωνα με αυτό το «Πιστεύω», τώρα ανήκες σε μία φοβερή ομάδα, που ονομάζονταν «αιρετικοί». Και αρχίζει η μάχη εναντίον των αιρετικών. Διότι εκεί πέρα στην Ανατολή, κυρίως, οι περισσότεροι Χριστιανοί, επειδή ήταν κοντά στην εβραϊκή σύλληψη (οι Εβραίοι ήταν στην ίδια περιοχή) ότι ο Μεσσίας άνθρωπος θα γεννηθεί, άνθρωπος θα πεθάνει, έτσι συνέλαβαν τον Ιησού ως μία φύση [δηλ. ανθρώπινη]. Είναι οι λεγόμενοι «Μονοφυσίτες», οι οποίοι δεν αλλάζουν μυαλό. Και παρουσιάζονται δύο σημαντικότατοι ιερωμένοι: ο Άρειος και ο Νεστόριος. Ο ένας λέει ότι ο Ιησούς ήταν άνθρωπος σ' όλη του τη ζωή και η θεϊκή πλευρά του ήταν εξωτερική. Στην περίπτωση του Νεστορίου οι δύο φύσεις συνυπάρχουν. Και αρχίζουν ολόκληρες ιστορίες: Τι ήταν η Θεοτόκος; Χριστοτόκος ή Θεοτόκος; Ο Χριστιανισμός αρχίζει να γίνεται επιθετικός εναντίον των αιρετικών.
Το Βυζάντιο μετατρέπεται σε μία χριστιανική αυτοκρατορία, η οποία είναι επιθετική προς τους αιρετικούς, στους οποίους επιφυλάσσει μία δυσμενή κοινωνική θέση. Είναι πολίτες δευτέρας κατηγορίας και άμα λάχει μπορεί να πέσει και κανένα κομμάτι στρατού να ξεκαθαρίσει και κανένα χωριό. Αυτό το λέω διότι οι αιρετικοί αποκτούν αρνητική στάση απέναντι στη βυζαντινή εξουσία, και όταν αναπτύσσεται το Ισλάμ σε αυτές τις περιοχές και χτυπούν οι Άραβες τα βυζαντινά φρούρια, οι αιρετικοί είναι με τους Άραβες, εναντίον των Βυζαντινών.
Αυτές οι μονοφυσιτικές τάσεις υπάρχουν μέχρι σήμερα. Στην Αίγυπτο υπάρχουν γύρω στα 10 εκατομμύρια Χριστιανών, πεισματάρηδων, ηρωικών, έχουν αντέξει όλες τις εξελίξεις: είναι οι Κόπτες. Άλλοι, οι Αιθίοπες: Στην Αφρική το Ισλάμ χορεύει καρσιλαμά και οι Αιθίοπες κρατάνε τον Χριστιανισμό μέσα στις δυσκολότερες συνθήκες. Το ίδιο και οι Αρμένιοι, εκεί στον Καύκασο. Ξέρετε, το πρώτο χριστιανικό κράτος στον κόσμο δεν είναι η Ρωμαϊκή Αυτοκρατορία, με διαφορά λίγων χρόνων. Είναι η Αρμενία!
[09:28] Χριστιανισμός και Ισλάμ
Η χριστιανική θρησκεία ξεκινάει με τη δημιουργία πέντε μεγάλων κέντρων ζύμωσης της θρησκείας, και αργότερα και διοικητικών της κέντρων. Είναι τα πέντε ιστορικά Πατριαρχεία: το Αλεξανδρείας, το Ιεροσολύμων, το Αντιοχείας, το Κωνσταντινουπόλεως και το Ρώμης. Από αυτά τα Πατριαρχεία απέκτησαν μεγάλη σημασία το Κωνσταντινουπόλεως και το Ρώμης. Γιατί; Με το που ο Χριστιανισμός αρχίζει και γίνεται επίσημη κεντρική θρησκεία - γύρω στο 500, δηλαδή, μετά Χριστόν - ένας τύπος εκεί πέρα στη Σαουδική Αραβία, απ' το πουθενά, ένας έμπορος με καμήλες κ.λπ. βγαίνει και κάνει ένα κήρυγμα... 622, με το καλημέρα παρουσιάζεται η μουσουλμανική θρησκεία, η οποία είναι η ταχύτερα αναπτυσσόμενη θρησκεία ποτέ. Μέσα σε ριπή οφθαλμού, οι αραβικές στρατιές έχουν καταλάβει την Αίγυπτο, τη Συρία, την Παλαιστίνη (αυτό που λέμε σήμερα), Ιορδανία, και τμήμα της Μικράς Ασίας. Δηλαδή, τα Πατριαρχεία Αλεξανδρείας, Αντιοχείας και Ιεροσολύμων από περίπου το 700 μ.Χ. και μέχρι σήμερα είναι μέσα σε περιβάλλον μουσουλμανικό.
[11:05] Ο Χριστιανισμός στη Δύση
Εδώ κάνουμε μια μικρή παρένθεση. Στο κέντρο της Ασίας είναι η Στέπα. Σ' αυτές τις στέπες ζουν κάτι φυλές κτηνοτρόφων νομάδων, οι φοβερότεροι πολεμιστές του κόσμου, που όπου πέσουν αλίμονο σε εκείνον που δεν είδε την επίθεσή τους. Εκεί λοιπόν στο 300-400 μ.Χ. αρχίσανε αυτοί οι τύποι απ' τις στέπες να καβαλάνε τ' άλογά τους και να 'έρχονται προς τη Δύση. Πρώτοι οι Ούνοι, μογγολικής καταγωγής. Χτυπάνε την ανατολική πλευρά, χτυπάνε τη δυτική. Η ανατολική πλευρά αντέχει. Η δυτική πλευρά χτυπιέται και ξαναχτυπιέται και ξαναχτυπιέται... Καθώς οι Ούνοι πέρναγαν απ' όλες αυτές τις διαδρομές, στο δρόμο τους βρήκαν γερμανικά φύλα. Φεύγουν οι Γερμανοί από κει κι έρχονται κι αυτοί στην Ευρώπη. Λεηλατούν κι αυτοί και ρημάζουν τα πάντα. Μετά τους Γερμανούς, ξεκινάει άλλη ομάδα από τη Στέπα: οι Άβαροι, εκεί στο 600-700 μ.Χ., τουρκομανικής καταγωγής. Σαρώνουνε και το ανατολικό, αλλά κυρίως το δυτικό κομμάτι. Κάνουν ό,τι κάνουν, ρημάζουνε κ.λπ., συναντούνε σλαβικές ομάδες που ζούνε μέσα στα δάση. Οι Σλάβοι τρέχουνε μπροστά να σωθούνε από τα χτυπήματα των Αβάρων, γεμίζει η Ευρώπη από σλαβικά φύλα, μπαίνουν Σλάβοι και στο Βυζάντιο… Μετά, νέα επίθεση από τις στέπες. Είναι οι Μαγιάροι, οι πρόγονοι των Ούγγρων. Φοβεροί τύποι κι αυτοί, έχουνε φτάσει στο 800-900 μ.Χ. Απ’ όλες αυτές τις αναστατώσεις υφίσταται μεγάλα προβλήματα η Ανατολή, αλλά κρατάει γερά. Η Δυτική Ευρώπη μετά το 400-500 μ.Χ. είναι τελείως διηρημένη, χωρίς κεφαλές, και το μόνο το οποίο είναι σταθερό είναι το Πατριαρχείο Ρώμης. Του Πατριαρχείου Κωνσταντινουπόλεως η πολιτική δύναμη αναγκαστικά είναι κάτω από το φως του αυτοκράτορα, ο οποίος έχει την πραγματική πολιτική δύναμη. Στη Δύση δεν υπάρχει τέτοιο πράγμα. Εκείνο το οποίο αρχίζει να δημιουργείται είναι η γερμανική δύναμη.
Ο Καρλομάγνος, που ήταν ο αρχηγός των Φράγκων, στα 800 μ.Χ. στέφθηκε αυτοκράτορας της Αγίας Ρωμαϊκής Αυτοκρατορίας του Γερμανικού Έθνους απ’ τον Πάπα. Δηλαδή, ο Καρλομάγνος θέλησε να κάνει ό,τι γινόταν στην ανατολική πλευρά. Και επομένως δημιουργούνται δύο πόλοι που είναι φανερό ότι θα συγκρουστούνε. Ήδη το πρώτο σχίσμα θα γίνει επί Φωτίου. Η Δυτική Ευρώπη μπαίνει σε πορεία αργής βελτίωσης της οικονομικής και της πολιτικής της ζωής. Αντιθέτως, στην Ανατολή τα πράγματα αρχίζουν να δυσκολεύουν, διότι έχει δημιουργηθεί μια δύναμη, αδελφάκι μου, απ’ αυτούς τους Άραβες, η οποία μοιάζει ότι θα είναι η νέα υπερδύναμη. Αλλά δεν είναι μόνο αυτό. Τώρα αρχίζουν κανονικά τουρκομανικά φύλα να κινούνται προς τα δυτικά. Ένα είναι οι Σελτζούκοι Τούρκοι. Η Δύση δεν έχει πια λόγους να συνδυάζεται με την Ανατολή. Θα ‘ρθει το σχίσμα, ετοιμαζότανε, μέχρι εδώ ήτανε!
[14:32] Ο Χριστιανισμός διχάζεται
Το 1054, ο Χριστιανισμός υφίσταται το Μεγάλο Σχίσμα. Το σκορ είναι 4-1 την ώρα του Σχίσματος. Διότι από τη μία πλευρά είναι το Πατριαρχείο Ρώμης μόνο του, και από την άλλη πλευρά είναι τα τέσσερα Πατριαρχεία. Το Βυζάντιο είχε κάνει κι ένα βήμα που αποδείχθηκε ρουά ματ. Εκεί στα βόρεια εδάφη πάνω απ’ το Βυζάντιο υπάρχει ένα κράτος κάποιων τύπων που ονομάζονται Ρως – αυτούς που λέμε μετά «Ρώσοι». Αυτοί ήτανε κάτι άγριοι τύποι, γερμανικής καταγωγής, είχαν έρθει απ’ τη Σκανδιναβία και κατέλαβαν αυτή την περιοχή, και ο αυτοκράτορας του Βυζαντίου τους εντόπισε. Άρχισαν οι επαφές μεταξύ [τους], λέει και στον αρχηγό τους: «Δεν έρχεστε μία επίσημη επίσκεψη στην Κωνσταντινούπολη»; Άγριος αυτός, μέχρι τότε δεν είχε δει πόλη, και φτάνει στην πιο υπέροχη πόλη του κόσμου! «Τυχαία» τελείως ο αυτοκράτορας τον πήγαινε στα ωραιότερα σημεία. Τον πήγαινε από δω, τον πήγαινε από κει, και το κερασάκι στην τούρτα ήταν να τον πάει στη Μεγάλη Εκκλησία, στην Αγιά Σοφιά. Ξερός! Και του έλεγε «τυχαία» ότι «ξέρετε, εμείς πιστεύουμε έναν... λέγεται Ιησούς Χριστός…». Φεύγει πίσω, γίνεται Χριστιανός, και πάρα πολύ δημοκρατικά λέει: «Εντός τριών μηνών όποιος δεν γίνει Χριστιανός θα χάσει το κεφάλι του»! Το ακούνε αυτό οι Ρώσοι κι εντός τριών μηνών έγιναν Χριστιανοί. Είναι ο περίφημος «εκχριστιανισμός των Ρώσων», το 988 μ.Χ. Έτσι, την ώρα του Σχίσματος και οι Ρώσοι πηγαίνουν με την ανατολική πλευρά. Αυτό θα αποδειχθεί σωτήριο για την Ορθοδοξία, διότι μέσα σε 2-3 αιώνες το πράγμα θα αναστραφεί, και η δυτική πλευρά θα γίνει ισχυρή και η ανατολική πλευρά θα βρεθεί με την πλάτη στον τοίχο. Διότι 400 χρόνια μετά και η Κωνσταντινούπολη θα πέσει στα χέρια Μουσουλμάνων. Έτσι, οι Ρώσοι είναι η μόνη πλευρά της Ορθοδοξίας που δεν είναι υποτελής σε Μουσουλμάνους. Το 1589 δημιουργείται το Πατριαρχείο Μόσχας, το οποίο μέχρι και σήμερα είναι το μεγαλύτερο Πατριαρχείο της Ορθοδοξίας με απόσταση.
[17:01] Οι Σταυροφορίες
Έτσι, το 1054 η δυτική πλευρά βρίσκεται σε συνεχή ενίσχυση και άνοδο απ’ όλες τις πλευρές. Ένας λόγος που ενισχύθηκε η δυτική πλευρά είναι μια καλή ιδέα που 'χει ο Πάπας. Λίγο μετά το Σχίσμα, κοιτάει γύρω του: «Πολλή διάσπαση, ρε παιδί μου! Πώς θα τους μαζέψουμε όλους αυτούς, να τους ενώσουμε με κάποια ιδέα»; Και σκέφτεται: «Η Ιερουσαλήμ, η Αγία μας Πόλη, είναι στα χέρια των απίστων! Επιτρέπεται αυτό το πράμα»; Κι αρχίζει και πάει και βρίσκει τους μεγάλους φεουδάρχες και τους λέει: «Χριστιανοί, δεν είμαστε, αδερφοί; Πρέπει να σώσουμε τα ιερά εδάφη απ’ αυτούς τους απίστους»! Η Α΄ Σταυροφορία ήταν επιτυχημένη - κατέλαβαν τα Ιεροσόλυμα. Μετά οι Άραβες κάναν αντεπίθεση και τέλειωσε το παιχνίδι. Βέβαια, έγιναν κι άλλες Σταυροφορίες τα επόμενα 200 χρόνια. Και αυτές δεν κατέληξαν σε νίκη. Αλλά το γεγονός ότι έγιναν αυτές οι Σταυροφορίες ήταν από πρωτοβουλία του Πάπα, ο οποίος ενισχύθηκε απ’ όλες τις πλευρές. Έτσι, μετά το 1453 τα πράματα έχουν αναστραφεί.
[18:19] Ο Χριστιανισμός στην Αμερική
Οι Ισπανοί, όμως, είχαν τη δικιά τους Σταυροφορία. Ήταν οι Άραβες στα εδάφη τους από το 700 μ.Χ. μέχρι το 1492 μ.Χ. Και κάνανε ανακατάληψη εν ονόματι του Χριστού. Γι’ αυτό και το θρησκευτικό τους αίσθημα ήταν πάρα πολύ δυνατό, και ο δεσμός τους με τον Πάπα κάθετος. Εκεί στο 1492, η Ισαβέλλα ενοχλείται από έναν κύριο που λέγεται Χριστόφορος Κολόμβος: «Αυτοί οι παλιο-Πορτογάλοι δεν σ’ αφήνουνε, βασίλισσά μου, να κάνεις εμπόριο με τα δυτικά μέρη. Δεν σου χρειάζονται τα εισοδήματα της Ινδίας; Δώσε μου τρία καράβια κι εγώ νομίζω ότι θα βρω την Ινδία από άλλο δρόμο, για να μην πέσουμε πάνω στους Πορτογάλους». Το ‘παιζε κορώνα-γράμματα, γιατί ούτε χάρτες υπήρχανε, ούτε τίποτα. Κι έπαιξε και κέρδισε. Κι ανακάλυψε «τις Ινδίες»! Ο Κολόμβος πέθανε νομίζοντας ότι ανακάλυψε τις Ινδίες. Έτσι, όλη η Κεντρική Αμερική και όλη η Νότια Αμερική κατακτιέται με ταχύτατους ρυθμούς. Και δεν κατακτιέται απλώς. Είναι η μεγαλύτερη σφαγή στην παγκόσμια ιστορία… στο όνομα του Ιησού! Όλοι αυτοί οι ιππότες που κατέβηκαν, οι Ισπανοί, είχαν πάνω τους ένα μεγάλο σταυρό και βασανίζουν και σκοτώνουν, αναγκάζοντας τους εντοπίους να αλλάξουν θρήσκευμα. Αυτή η ιστορία άλλαξε, όμως, τα πράγματα. Ήρθαν και πολλοί Ισπανοί, αναμίχθηκαν οι εντόπιοι κάτοικοι με τους Ισπανούς, και έγινε αυτό το πράμα που λέμε σήμερα «Λατινοαμερικανοί». Μετατράπηκε, δηλαδή - ποιος θα το περίμενε - μια ήπειρος σε χριστιανική!
[20:09] Η ρήξη με τον Πάπα
Ο Πάπας της Ρώμης μέσα σ’ αυτούς τους αιώνες έχει αποκτήσει τεράστια γη. Είναι ο μεγαλύτερος γαιοκτήμονας της Ευρώπης. Μέσα στην Καθολική Εκκλησία κάποια στελέχη σηκώνονται και λένε: «Δεν μπορεί να ‘ναι Χριστιανισμός αυτό το πράμα! Οι πολυτέλειες… παπάδες, οι οποίοι τριγυρνάνε στα χωριά και στις πόλεις και βρίσκουν κάποιους φουκαράδες και τους λένε ότι μπορούν να τους συγχωρήσουν και... με αμοιβή; Τι έχει γίνει η χριστιανική θρησκεία; Εμπόριο; Αυτό πρέπει ν’ αλλάξει»! Πρώτος σηκώνει το ανάστημά του ο Γιαν Χους, τσέχικης καταγωγής, καθηγητής στο Πανεπιστήμιο της Πράγας και υψηλόβαθμος ιερέας. Αρχίζει να αμφισβητεί τη λειτουργία της Καθολικής Εκκλησίας και να το διδάσκει και να στέλνει γράμματα στον Πάπα. Καίγεται στην πυρά. Σαν τον Γιαν Χους, άλλος τύπος (λίγο πιο παλαβός…), ο Τζιρόλαμο Σαβοναρόλα, στην Φλωρεντία, ο οποίος επίσης κάνει κριτική στον Πάπα, καίγεται στην πυρά. Παρόμοια περίπτωση είναι ο Τζον Γουίκλιφ στην Αγγλία, ο μόνος που θα γλιτώσει. Αυτοί οι τρεις άντρες (και πολλοί άλλοι) είναι οι πρόδρομοι του Μαρτίνου Λούθηρου, του Ιωάννη Καλβίνου, του [Ούρλιχ] Ζβίγγλιου, που είναι οι μεγάλοι Μεταρρυθμιστές του 16ου αιώνα. Αυτό το κίνημα ονομάστηκε «Κίνημα Μεταρρύθμισης». Ο επικεφαλής είναι ένας Γερμανός, ο Λούθηρος, ο οποίος κολλάει στον ναό της Βιτεμβέργης τα ενενήντα πέντε σημεία με τα οποία διαφωνεί για τις πρακτικές της Καθολικής Εκκλησίας. Η Μεταρρύθμιση έχει γεωγραφική διάσταση, διότι αυτοί οι οποίοι την άκουσαν (είχαν ευήκοον ους) είναι απ’ την Κεντρική Ευρώπη και πάνω.
[22:05] Η Αγγλικανική Εκκλησία
Στην Αγγλία έχουμε και ερωτοδουλειές… Η ερωμένη του βασιλιά – ήταν ο Ερρίκος Η΄– ήτανε Προτεστάντισσα (Άννα Μπολέυν). Ο ίδιος ήταν παντρεμένος με την Κατερίνα της Αραγωνίας. Βρήκε δικαιολογία ότι η Κατερίνα δεν του γεννάει γιο και αποφάσισε ότι θέλει να τη χωρίσει. Πάει στον Πάπα και ζητάει διαζύγιο. Ο Πάπας τι να του δώσει διαζύγιο; Η άλλη ήτανε πριγκίπισσα της Αραγωνίας, στην Ισπανία. Με την Ισπανία, τον μεγάλο του σύμμαχο; Το ζύγισε έτσι, το ζύγισε αλλιώς, λέει: «Δεν σου δίνω. Δεν γίνεται». Οπότε κι ο Ερρίκος Η΄: «Παίρνω», λέει, «κι εγώ τη χώρα μου και δημιουργώ δικιά μου Εκκλησία»! Και έτσι, η Αγγλία φεύγει από τον Πάπα και συντάσσεται με τη Μεταρρύθμιση, αλλά μ' έναν ιδιότυπο τρόπο. Δηλαδή, δημιουργεί μία εθνική Εκκλησία, που λέγεται «Αγγλικανική Εκκλησία», της οποίας αρχηγός είναι ο εκάστοτε βασιλιάς.
Αν ο Καθολικισμός διαδόθηκε στον κόσμο κι έγινε πανίσχυρος από την Ισπανία, χάρη στην Αγγλία ο Προτεσταντισμός έγινε κι αυτός παγκόσμια θρησκεία. Διότι η Αγγλία σιγά-σιγά θα γίνει η μεγαλύτερη δύναμη του κόσμου και θα δημιουργήσει μεγάλες αποικίες. Η μεγαλύτερή της είναι το άλλο μισό της Αμερικής. Άρα εδώ έχουμε δυο μεγάλους παίκτες που θα διαμορφώσουν τελικά και το πρόσωπο της Χριστιανοσύνης. Διότι αν οι Καθολικοί στον κόσμο είναι 1.400.000.000, οι Προτεστάντες είναι πάνω από 500.000.000, και όλοι οι υπόλοιποι μαζί είναι 200-300 εκατομμύρια.
[23:56]