Ο καλός Σαμαρείτης
Η παραβολή του εύσπλαχνου Σαμαρείτη (η έννοια του πλησίον και τα όρια της αγάπης) σώζεται μόνο στον ευαγγελιστή Λουκά.
Κάποιος νομοδιδάσκαλος (ραββίνος) παρουσιάστηκε στον Ιησού και, για να τον φέρει σε δύσκολη θέση, του είπε: «Διδάσκαλε, τι πρέπει να κάνω για να κερδίσω την αιώνια ζωή;». Κι ο Ιησούς τού είπε: «Ο νόμος τι γράφει;». Εκείνος απάντησε: «Ν’ αγαπάς τον Κύριο τον Θεό σου μ’ όλη την καρδιά σου και μ’ όλη την ψυχή σου, μ’ όλη τη δύναμή σου και με όλον τον νου σου [Δευτ. 6, 5]∙ και τον πλησίον σου όπως τον εαυτό σου» [Μτ. 22, 37-39, Λευ. 19, 18]. «Πολύ σωστά απάντησες», του είπε ο Ιησούς∙ «αυτό κάνε και θα ζήσεις». Εκείνος όμως, θέλοντας να δικαιολογήσει τον εαυτό του, είπε στον Ιησού: «Και ποιος είναι ο πλησίον μου;».
Πήρε τότε αφορμή ο Ιησούς και είπε: «Κάποιος άνθρωπος, κατεβαίνοντας από τα Ιεροσόλυμα για την Ιεριχώ [χάρτες 1 | 2], έπεσε πάνω σε ληστές. Αυτοί τον ξεγύμνωσαν, τον τραυμάτισαν κι έφυγαν παρατώντας τον μισοπεθαμένο. Έτυχε να κατεβαίνει από ’κείνον τον δρόμο και κάποιος ιερέας, ο οποίος, παρόλο που τον είδε, τον προσπέρασε χωρίς να του δώσει σημασία. Το ίδιο και κάποιος λευίτης, που περνούσε από κείνο το μέρος∙ κι αυτός, παρόλο που τον είδε, τον προσπέρασε χωρίς να του δώσει σημασία. Κάποιος όμως Σαμαρείτης που ταξίδευε, ήρθε προς το μέρος του, τον είδε και τον σπλαχνίστηκε. Πήγε κοντά του, άλειψε τις πληγές του με λάδι και κρασί και τις έδεσε καλά. Μάλιστα, τον ανέβασε στο δικό του το ζώο, τον οδήγησε στο πανδοχείο και φρόντισε γι’ αυτόν. Την άλλη μέρα, φεύγοντας, έβγαλε κι έδωσε στον πανδοχέα δύο δηνάρια και του είπε: «Φρόντισέ τον, και ό,τι παραπάνω ξοδέψεις, εγώ όταν ξαναπεράσω θα σε πληρώσω». Ποιος λοιπόν απ’ αυτούς τους τρεις, κατά τη γνώμη σου, αποδείχτηκε “πλησίον” εκείνου που έπεσε στους ληστές;». Κι εκείνος απάντησε: «Αυτός που τον σπλαχνίστηκε». Τότε ο Ιησούς τού είπε: «Πήγαινε, και να κάνεις και συ το ίδιο» [Λκ. 10, 25-37 | ανάγνωση: από το 4:05 και για 2΄ περίπου].
 |
| Vincent van Gogh (1853-1890): De barmhartige Samaritaan (naar Delacroix), early May 1890s. |
👉 Από το βιβλίο Θρησκευτικών της Γ΄ Γυμνασίου (21-0221), σελ. 34-40.
Βλ. κ. «Τὸν ἥλιον κρύψαντα | Δός μοι τοῦτον τὸν ξένον».
👉Η παραβολή του καλού Σαμαρείτη (συλλογή εικόνων από το Φωτόδεντρο).
👉 Άσκηση: Η παραβολή του καλού Σαμαρείτη με μορφή διαλόγου (Φωτόδεντρο).
👉 Η παραβολή του καλού Σαμαρείτη (σταυρόλεξο από το Φωτόδεντρο).
👉 Η παραβολή του καλού Σαμαρείτη (κουίζ στο Φωτόδεντρο).
π. Θεοδόσιος Μαρτζούχος: «Ο Χριστός… Σαμαρείτης, αλλά και μετανάστης».
George MacDonald: «Αγάπα τον πλησίον σου».
25 Καὶ ἰδοὺ νομικός τις ἀνέστη ἐκπειράζων αὐτὸν λέγων· διδάσκαλε, τί ποιήσας ζωὴν αἰώνιον κληρονομήσω; 26 ὁ δὲ εἶπεν πρὸς αὐτόν· ἐν τῷ νόμῳ τί γέγραπται; πῶς ἀναγινώσκεις; 27 ὁ δὲ ἀποκριθεὶς εἶπεν· ἀγαπήσεις κύριον τὸν θεόν σου ἐξ ὅλης [τῆς] καρδίας σου καὶ ἐν ὅλῃ τῇ ψυχῇ σου καὶ ἐν ὅλῃ τῇ ἰσχύϊ σου καὶ ἐν ὅλῃ τῇ διανοίᾳ σου, καὶ τὸν πλησίον σου ὡς σεαυτόν. 28 εἶπεν δὲ αὐτῷ· ὀρθῶς ἀπεκρίθης· τοῦτο ποίει καὶ ζήσῃ. 29 ὁ δὲ θέλων δικαιῶσαι ἑαυτὸν εἶπεν πρὸς τὸν Ἰησοῦν· καὶ τίς ἐστίν μου πλησίον;
30 Ὑπολαβὼν Ἰησοῦς εἶπεν· ἄνθρωπός τις κατέβαινεν ἀπὸ Ἰερουσαλὴμ εἰς Ἰεριχὼ καὶ λῃσταῖς περιέπεσεν, οἳ καὶ ἐκδύσαντες αὐτὸν καὶ πληγὰς ἐπιθέντες ἀπῆλθον ἀφέντες ἡμιθανῆ. 31 κατὰ συγκυρίαν δὲ ἱερεύς τις κατέβαινεν ἐν τῇ ὁδῷ ἐκείνῃ καὶ ἰδὼν αὐτὸν ἀντιπαρῆλθεν· 32 ὁμοίως δὲ καὶ Λευίτης [γενόμενος] κατὰ τὸν τόπον ἐλθὼν καὶ ἰδὼν ἀντιπαρῆλθεν. 33 Σαμαρίτης δέ τις ὁδεύων ἦλθεν κατ’ αὐτὸν καὶ ἰδὼν ἐσπλαγχνίσθη, 34 καὶ προσελθὼν κατέδησεν τὰ τραύματα αὐτοῦ ἐπιχέων ἔλαιον καὶ οἶνον, ἐπιβιβάσας δὲ αὐτὸν ἐπὶ τὸ ἴδιον κτῆνος ἤγαγεν αὐτὸν εἰς πανδοχεῖον καὶ ἐπεμελήθη αὐτοῦ. 35 καὶ ἐπὶ τὴν αὔριον ἐκβαλὼν ἔδωκεν δύο δηνάρια τῷ πανδοχεῖ καὶ εἶπεν· ἐπιμελήθητι αὐτοῦ, καὶ τι ἂν προσδαπανήσῃς ἐγὼ ἐν τῷ ἐπανέρχεσθαί με ἀποδώσω σοι. 36 τίς τούτων τῶν τριῶν πλησίον δοκεῖ σοι γεγονέναι τοῦ ἐμπεσόντος εἰς τοὺς λῃστάς; 37 ὁ δὲ εἶπεν· ποιήσας τὸ ἔλεος μετ’ αὐτοῦ. εἶπεν δὲ αὐτῷ Ἰησοῦς· πορεύου καὶ σὺ ποίει ὁμοίως [Λκ. 10, 25-37].
 |
| Από το γλωσσάριο στην Αγία Γραφή της Βιβλικής Εταιρίας |
* * *
Σημειώσεις από το γραπτό κήρυγμα του Ιωάννη Καραβιδόπουλου, που περιλαμβάνεται στο Κυριακοδρόμιο και Εορτοδρόμιο των εκδόσεων Άρτος Ζωής (2022), σελ. 91-98 [παρατίθενται εδώ με αισθητές τροποποιήσεις από τον συντάκτη του ιστολογίου]:
√ Η έννοια του πλησίον αφορά
τα όρια της αγάπης που ζητείται από τους ανθρώπους να εκφράζουν προς
τους συνανθρώπους τους, δηλαδή μέχρι ποιον και μέχρι πού πρέπει η
αγάπη να εκτείνεται [1, 7].
√ Ο Ιησούς αντιστρέφει ριζικά την ερώτηση του συνομιλητή του: από το αντικείμενο της αγάπης και τα όριά της (ποιος είναι ο πλησίον μου;), στο υποκείμενο της αγάπης (ποιος αποδείχτηκε πλησίον;) → δεν υπάρχουν όρια στην έννοια του πλησίον, ούτε περιορισμοί στην έκταση της εντολής της αγάπης: εάν ο κάθε άνθρωπος είναι υποκείμενο της αγάπης, τα όρια του πλησίον είναι απεριόριστα, δεν υπάρχουν φραγμοί κοινωνικοί, θρησκευτικοί, φυλετικοί κλπ. → κάθε άνθρωπος, ανεξαρτήτως έθνους, φυλής ή θρησκείας είναι ο πλησίον μας [2, 5].
√ Ο Ιησούς μετά την αφήγηση της παραβολής μεταφέρει το θέμα από τη θεωρητική συζήτηση (και την τελετουργική επανάληψη των δύο θεμελιωδών εντολών του Νόμου) στην πρακτική αντιμετώπιση του ζητήματος (του κακού), από τη θεωρία στην πράξη: «Πήγαινε, και να κάνεις και συ το ίδιο» [6].
√ Βασικά χαρακτηριστικά της αγάπης είναι: η προσωπική συνάντηση με τον «άλλο», ιδιαιτέρως με τον πάσχοντα συνάνθρωπο· η ανιδιοτελής και ολοκληρωτική προσφορά· η απουσία ορίων και περιορισμών στην έκφραση της αγάπης [3].
√ Ο Χριστός περιγράφοντας τον Σαμαρείτη περιγράφει τον Εαυτό του προφανώς. Αλλά κυριολεκτικώς «φωνάζει» ότι αν θέλεις να είσαι κοντά Μου θα πρέπει να είσαι κι εσύ το ίδιο. Εγώ είμαι Ένας (ο Χριστός), αλλά πρέπει ο καθένας να γίνει ένας. Πρέπει να κάνεις κι εσύ τα ίδια. [Θ]α πρέπει να γίνεις κι εσύ Σαμαρείτης. Σαμαρείτης σαν Αυτόν, ο οποίος είναι μεν Ένας, αλλά και πρέπει ο κάθε ένας από μας, να γίνει επίσης σαν Αυτόν. Γιατί ο Ξένος με κεφαλαίο, είναι ο Χριστός. Και κάθε ξένος μοιάζει σ’ αυτόν τον Ξένο, ακόμη κι αν γράφεται με μικρό [4].
ΕΡΩΤΗΣΕΙΣ
1. Ποια είναι η έννοια του «πλησίον», όπως παρουσιάζεται στην παραβολή του εύσπλαχνου Σαμαρείτη;
2. Ποια είναι τα όρια της αγάπης (η έκταση της εντολής της αγάπης), σύμφωνα με την παραβολή του εύσπλαχνου Σαμαρείτη;
3. Ποια είναι τα
χαρακτηριστικά της αγάπης, σύμφωνα με την παραβολή του εύσπλαχνου
Σαμαρείτη;
4. Γιατί η παραβολή έχει ως
πρωταγωνιστή έναν Σαμαρείτη;
5. Να σχολιαστεί η ερώτηση του
νομοδιδασκάλου: «Και ποιος είναι ο “πλησίον” μου;», σε αντιπαραβολή με την
τελική απάντηση-αντερώτηση του Χριστού: «Ποιος λοιπόν απ’
αυτούς τους τρεις, κατά τη γνώμη σου, αποδείχτηκε “πλησίον” εκείνου που έπεσε
στους ληστές;».
6. Ποιο είναι το νόημα της
τελικής φράσης της αφήγησης: «Πήγαινε, και να κάνεις και συ το ίδιο»;
7. Ποιοι είναι οι λόγοι για τους
οποίους ο ιερέας και ο λευίτης «προσπερνούν» τον βαριά
τραυματισμένο συνάνθρωπο «χωρίς να του δίνουν σημασία»;