Γιώργος Κρανιδιώτης: Τι είναι η πίστη;

Πίστη και εμπειρία

1. Oὐ δυνάμεθα γὰρ ἡμεῖς [ο Πέτρος και ο Ιωάννης] ἃ εἴδομεν καὶ ἠκούσαμεν μὴ λαλεῖν (Πρ. 4, 20).
2. Οὐ γὰρ σεσοφισμένοις μύθοις ἐξακολουθήσαντες ἐγνωρίσαμεν ὑμῖν τὴν τοῦ Κυρίου ἡμῶν Ἰησοῦ Χριστοῦ δύναμιν καὶ παρουσίαν, ἀλλ' ἐπόπται γενηθέντες τῆς ἐκείνου μεγαλειότητος (Β΄ Πετρ. 1, 16).
3. Ὃ ἦν ἀπ' ἀρχῆς, ὃ ἀκηκόαμεν, ὃ ἑωράκαμεν τοῖς ὀφθαλμοῖς ἡμῶν, ὃ ἐθεασάμεθα καὶ αἱ χεῖρες ἡμῶν ἐψηλάφησαν, περὶ τοῦ Λόγου τῆς ζωῆς· καὶ ἡ ζωὴ ἐφανερώθη, καὶ ἑωράκαμεν καὶ μαρτυροῦμεν καὶ ἀπαγγέλλομεν ὑμῖν τὴν ζωὴν τὴν αἰώνιον, ἥτις ἦν πρὸς τὸν πατέρα καὶ ἐφανερώθη ἡμῖν (Α΄ Ιω. 1, 1-2).

Η χριστιανική πίστη συνίσταται κατ’ αρχήν στο ότι οι χριστιανοί δέχονται ως αληθείς τις διηγήσεις των αποστόλων και των ευαγγελιστών, όπως αυτές είναι καταγεγραμμένες στα βιβλικά κείμενα, δηλαδή, πιστεύουν πως όσα αυτοί γράφουν ότι είδαν ιδίοις όμμασι και άκουσαν ιδίοις ωσί συνέβησαν όντως. Οι Γραφές περιέχουν τη μαρτυρία των ανθρώπων που υπήρξαν αυτόπτες και αυτήκοοι μάρτυρες των γεγονότων της ζωής του Ιησού: των θαυμάτων, της μεταμόρφωσης, των παθών, της ανάστασης, της ανάληψης κ.λπ. 

Η βάση της πίστης της Εκκλησίας είναι η μαρτυρία των αυτοπτών και αυτηκόων μαρτύρων της ζωής του Χριστού και δη η εμπειρία των αισθήσεών τους, της όρασης, της ακοής, της αφής τους.

Από γνωσιολογικής απόψεως, το έσχατο θεμέλιο της πίστης είναι «εμπειριοκρατικό-αισθησιαρχικό». Τούτη η «εμπειριοκρατική-αισθησιαρχική» θεμελίωση συνυφαίνεται με την ιστορικότητα του προσώπου του Ιησού.

Πίστη και λόγος

Η ύπαρξη του Θεού δεν μπορεί ούτε να βεβαιωθεί αλλά ούτε και να απορριφθεί επί τη βάσει λογικών αποδείξεων· συνεπώς, η πίστη δεν είναι εξαγόμενο συλλογισμού. Η φιλοσοφία μπορεί ωστόσο να γίνει προεισαγωγή στην πίστη.

Η χριστιανική πίστη έχει μεν εμπειρική βάση, ωστόσο η εννόηση, έκθεση και μετάδοση της πνευματικής της πληρότητας χρειάζεται τον λόγο, ο οποίος αποτελεί, άλλωστε, όχι απλώς ουσιώδες ιδίωμα του ανθρώπου, αλλά και την ειδοποιό, συγκροτητική διαφορά του ανθρώπου από τα ζώα. Η πίστη αρθρώνεται ως ένα εσωτερικά πλούσιο σύστημα διδασκαλίας και γνώσης, το οποίο προϋποθέτει το νοείν, δηλαδή το γνωρίζειν μέσω εννοιών.

Πίστη και πράξη

1. Ὥσπερ γὰρ τὸ σῶμα χωρὶς πνεύματος νεκρόν ἐστιν, οὕτω καὶ ἡ πίστις χωρὶς τῶν ἔργων νεκρά ἐστι (Ιακ. 2, 26).
2. Ἐὰν ἔχω πᾶσαν τὴν πίστιν, ὥστε ὄρη μεθιστάνειν, ἀγάπην δὲ μὴ ἔχω, οὐδέν εἰμι (Α΄ Κορ. 13, 2).

Η αγάπη, σύμφωνα με το κήρυγμα του Ιησού, είναι οπωσδήποτε έμπρακτη. Κατ’ ακολουθίαν, η πράξη δεν είναι απλώς ένα αναγκαίο ή ευκταίο συμπλήρωμα της πίστης, αλλά εμπεριέχεται στην ουσία της πίστης. Η πράξη ως πραγμάτωση, ενσάρκωση, τελείωση και απόδειξη της πίστης, είναι το sine qua non της πίστης.

Σύνοψη του άρθρου

Η πίστη έχει κατ’ αρχήν «εμπειριοκρατική» θεμελίωση, η οποία συνυφαίνεται με την ιστορικότητα του προσώπου του Ιησού· παρά ταύτα, έχει ανάγκη τον λόγο, αφενός για να την προπαρασκευάσει αφετέρου για να τη διαμεσολαβήσει, και την πράξη για να την ολοκληρώσει.

Από το  άρθρο του Γιώργου Κρανιδιώτη, με τίτλο «Τι είναι η πίστη;», το οποίο δημοσιεύτηκε στο 4ο τέυχος του περιοδικού Άνθρωπος (Ιούνιος-Σεπτέμβριος 2021), σελ. 121-126 [με τροποποιήσεις από τον συντάκτη του ιστολογίου].