Η Ρίκα Μπενβενίστε για τον ναζισμό ως πολιτική θρησκεία (2009)

Κείμενο της Ρίκας Μπενβενίστε, με τίτλο «Μια ολοκληρωμένη ιστορία για ένα παρελθόν που δεν εξημερώνεται» (2009), που τέθηκε ως επίμετρο στο βιβλίο του Saul Friedländer, Η Ναζιστική Γερμανία και οι Εβραίοι: Ι. Τα χρόνια των διώξεων 1933-1939, ΙΙ. Τα χρόνια της εξόντωσης 1939-1945, Εκδόσεις Πόλις, Αθήνα, 2013, σελ. 1371.

[Ο Σαούλ Φριντλέντερ]  Υπενθυμίζει τον θρησκευτικής Αποκάλυψης χαρακτήρα τού Mein Kampf και διατυπώνει τον όρο «λυτρωτικός αντισημιτισμός», τις ιστορικές συντεταγμένες του οποίου εντοπίζει αφενός στη ριζωμένη στον γερμανικό και ευρωπαϊκό αντισημιτισμό αντι-εβραϊκή κουλτούρα, την οποία αναπαράγει και καλλιεργεί το ναζιστικό σύστημα, και αφετέρου στην κρίση του φιλελευθερισμού, με τον οποίο ταυτίζονταν οι περισσότεροι Εβραίοι, όταν δεν ταυτίζονταν με τον επαναστατικό σοσιαλισμό: οι Εβραίοι εκπροσωπούν τον κόσμο τον οποίο μάχονται έως θανάτου οι εχθροί του φιλελευθερισμού, του σοσιαλισμού και του κομμουνισμού. Ο «λυτρωτικός αντισημιτισμός» καθιστά τον πόλεμο κατά των Εβραίων κυρίαρχη συνιστώσα μιας κοσμοαντίληψης που αντλεί από όλα τα ρατσιστικά στερεότυπα και τους φόβους, από τη χριστιανική θρησκευτική πίστη, από τον νεορομαντικό εθνικισμό. Ο ναζισμός δεν ήταν απλώς ένα σύνολο ρατσιστικών λόγων, αλλά μια πολιτική θρησκεία που απαιτούσε την απόλυτη αφοσίωση η οποία χαρακτηρίζει τη θρησκευτική πίστη. [O Dominick La Capra προτείνει τη διεύρυνση του όρου «λυτρωτικός αντισημιτισμός» για να φωτίσει μια σχεδόν ιερή λυτρωτική θυματοποίηση και τη βίαιη επίτευξη της ανάστασης (Writing History, Writing Trauma, Johns Hopkins UP, σ. 133).]

Η σταδιακή στέρηση δικαιωμάτων, η νομική και κοινωνική περιθωριοποίηση των Εβραίων, διευκολύνθηκε από τη συνεργασία και την αδιαφορία των ελίτ, της Εκκλησίας, των πανεπιστημιακών. Η καινοτομία του εγχειρήματος του Friedländer έγκειται στην ενσωμάτωση της στάσης των ίδιων των Εβραίων και των οργανώσεών τους. Η προπαρασκευή των μεγάλων αποφάσεων, καθώς και οι τραγικές -και συχνά ειρωνικές- λεπτομέρειες της εφαρμογής τους στην καθημερινότητα, αντλούνται από έναν τεράστιο όγκο ανέκδοτων εγγράφων που προέρχονται από την ιεραρχία των SS και από τις τοπικές αρχές, ενώ οι αντιδράσεις των Εβραίων ανασύ-ρονται από τις αναμνήσεις τους και από τον Τύπο τους. Εκθέσεις υπαλλήλων, αναφορές καταδοτών ή και αντιφρονούντων σοσιαλιστών συμπληρώνουν την εικόνα. Με χρονολογική σειρά παρακολουθούμε αυτή τη διαλεκτική των άνωθεν ενεργειών και των αντιδράσεων από κάτω, για να μάθουμε τι συνέβη στο περίπου μισό εκατομμύριο Εβραίους που ζούσαν στη Γερμανία όταν ο Χίτλερ κατέλαβε την εξουσία.